Chuyến thăm Bình Nhưỡng của Tổng Bí thư Tô Lâm không đơn thuần là một nghi thức ngoại giao. Đó là một ván bài quyền lực, nơi Tô Lâm đặt cả uy tín cá nhân, vị thế của Đảng và hình ảnh quốc gia lên cùng một sợi dây căng giữa hai cực: ý thức hệ và thực dụng, quá khứ và tương lai.
Tấm hình Tô Lâm đứng bên Kim Jong Un, Lý Cường và Dmitry Medvedev – giữa khung cảnh lễ duyệt binh kỷ niệm 80 năm thành lập Đảng Lao động Triều Tiên – là biểu tượng của một thế giới đang phân rã thành các khối quyền lực.
Nhưng với Việt Nam, hình ảnh đó có thể là con dao hai lưỡi: củng cố quyền lực trong nước cho một người, nhưng cũng khiến cả quốc gia phải đối mặt với rủi ro chính trị và kinh tế chưa từng có.
Ván Cờ Nội Bộ
Không khó để nhận ra thông điệp hướng nội của chuyến đi. Việc Tô Lâm dẫn đầu một đoàn công tác hùng hậu gồm bảy Ủy viên Bộ Chính trị – trong đó có hai đại tướng Bộ Quốc phòng và Bộ Công an – là màn trình diễn quyền lực có tính toán.
Ông muốn khẳng định rằng mình không chỉ là người kế thừa di sản Nguyễn Phú Trọng, mà là trung tâm mới của quyền lực, nắm trọn ba trụ cột sinh tử của chế độ: Đảng, Quân đội và Công an.
Trong bối cảnh Đại hội XIV đang đến gần, khi các phe phái âm thầm định vị lại thế đứng của mình, chuyến thăm Bình Nhưỡng giống như một lời tuyên ngôn: “Tôi kiểm soát hệ thống, tôi là sự ổn định.”
Nhưng ổn định cho ai – cho quốc gia hay cho đảng phái – đó là câu hỏi lớn mà lịch sử sẽ đòi lời đáp.
Ngoại Giao Giữa Hai Thế Giới
Với bên ngoài, đây là một nước cờ đầy rủi ro. Việt Nam vừa nỗ lực vươn lên như một điểm đến đầu tư an toàn, đối tác chiến lược của Mỹ, Nhật, Hàn, và châu Âu – thì giờ lại xuất hiện trong cùng một khung hình với những nhà lãnh đạo bị phương Tây xem là “bất hảo”.
Đứng cạnh Kim Jong Un và Medvedev trong ngày Bình Nhưỡng duyệt binh không giúp Hà Nội giành được gì đáng kể, ngoài việc tạo ấn tượng rằng Việt Nam đang ngả về “Câu lạc bộ Cộng sản”.
Trong khi đó, Washington đang xem xét lại các ưu đãi thương mại và chuỗi cung ứng chiến lược cho những quốc gia “không nhất quán” với trật tự tự do quốc tế.
Một bức ảnh sai chỗ có thể khiến nhiều năm ngoại giao thận trọng trở nên vô nghĩa.
Bắc Kinh và Mạc Tư Khoa dĩ nhiên hài lòng: Việt Nam góp phần hợp thức hóa nỗ lực của họ trong việc hồi sinh một trục ý thức hệ mới.
Còn Bình Nhưỡng, nhờ chuyến thăm của Tô Lâm, có cơ hội hiếm hoi để tự tô son cho chế độ cô lập của mình.
Nhưng với Hà Nội, phần thưởng là mơ hồ, trong khi rủi ro lại cụ thể: mất lòng phương Tây, bị nghi ngờ trong khu vực, và có thể bị trừng phạt kinh tế nếu Washington, Tokyo, Seoul hoặc Brussels muốn gửi thông điệp.
Giữa Danh Nghĩa và Thực Quyền
Vấn đề của Tô Lâm không phải là ý thức hệ, mà là sinh tồn chính trị.
Ông cần củng cố quyền lực trước thềm Đại hội XIV, nhưng càng bước ra quốc tế theo hướng “đoàn kết XHCN”, ông càng khiến Việt Nam bị kẹt giữa hai thế giới: một bên là quá khứ của ý thức hệ đang tàn phai, bên kia là thực tế kinh tế toàn cầu mà Việt Nam đang phụ thuộc.
Chuyến đi Bình Nhưỡng có thể mang lại cho ông Tô Lâm thêm uy thế trong nội bộ, nhưng nó cũng phơi bày một nghịch lý: Việt Nam đang hiện đại hóa mà không dám cải cách chính trị, hội nhập kinh tế mà vẫn sợ tự do.
Khi quyền lực cá nhân vượt lên lợi ích quốc gia, sợi dây mà Tô Lâm đang đi trên chỉ cần một cú gió ngược là có thể đứt.
Và khi đó, không chỉ ông, mà cả Việt Nam, sẽ là người rơi.
Vũ Đức Khanh