“Đường Lên Mây”, triển lãm cá nhân đầu tiên của Loan Phương – bắt đầu từ cú sốc mất mát người cha trong mùa dịch 2021. Giữa thành phố phong tỏa ngột ngạt, Loan Phương tìm đến hội họa như một lối thở, mở ra những không gian rực rỡ vàng son, đầy hoa lá và hình bóng người thiếu nữ.
Ở đó, nỗi đau riêng hòa cùng khát vọng chung của con người: được bay lên, vượt thoát và tìm thấy tự do trong cái đẹp.
Với hơn 30 tác phẩm được “chắt mót” suốt từ năm 2021 đến nay, có thể thấy trong tranh Loan Phương vẫn thấp thoáng những ảnh hưởng “chút này chút kia”: đôi lúc bút pháp, hình những cô thiếu nữ trong tranh gợi nhớ Nguyễn Gia Trí, ở vài bố cục lại có dáng dấp Gauguin, hay trong cách dát vàng backround tranh đôi chỗ phảng phất phong vị Klimt (cũng vì lý do khách quan là tranh sơn mài truyền thống Việt nam cũng hạn chế pantone màu, chỉ vài màu chủ đạo như đỏ son, son trai, thẳm, xanh lục, then, trắng của vỏ trứng, vàng của vàng lá, nâu cánh dán có bạc làm nền…). Điều đó là tự nhiên, và cũng cần được ghi nhận như một dấu ấn của quá trình học hỏi, lao động miệt mài, đầy năng lượng của nữ họa sĩ trẻ này.
“Đường Lên Mây” – triển lãm cá nhân đầu tiên của họa sĩ Loan Phương – khởi đi từ một biến cố riêng tư nhưng cũng phản chiếu một ký ức tập thể của cả xã hội: đại dịch Covid-19. Trong năm 2021, người cha yêu dấu của chị đã ra đi mãi mãi, để lại trong lòng nữ họa sĩ một khoảng trống khôn nguôi. Giữa lúc thành phố phong tỏa, mọi cánh cửa đều khép chặt, không gian dường như ngột ngạt cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, Loan Phương đã tìm đến hội họa như một lối thoát, một hơi thở.
Loan Phương tâm sự: “Hội họa đã cứu rỗi tôi. Tôi thấy mình có thể chạy cùng nai rừng, hót cùng chim trời, sống giữa thiên nhiên ngay cả khi thành phố ngoài kia vẫn lặng thinh.”
Từ nỗi mất mát và sự bức bối, tranh của Loan Phương đã mở ra một không gian màu vàng son lộng lẫy, đầy hoa lá, chim muông và hình bóng những thiếu nữ, phụ nữ. Ở đó, nỗi đau được chuyển hóa thành giấc mơ, thành một “đường lên mây”, nơi nghệ sĩ bay lên khỏi những chật hẹp, tìm thấy sự hồi sinh trong thiên nhiên và cái đẹp.
Với chất liệu sơn mài truyền thống, kết hợp kỹ thuật tinh tế và cảm hứng hiện đại, loạt tranh này vừa mang tính tưởng niệm dành cho người cha, vừa là lời tri ân đối với sự sống. Người xem bắt gặp trong tranh Loan Phương không chỉ câu chuyện riêng của một nghệ sĩ, mà còn cả khát vọng chung của mỗi chúng ta: được vượt thoát, được hít thở tự do, được hòa mình vào một cõi bao la.
Sơn mài là chất liệu của sự “giấu – tìm”. Người nghệ sĩ phải chôn vàng, giấu bạc, cẩn vỏ trứng úp ngửa, mài bỏ, mài lấy, rồi lại phủ lên, để cuối cùng mài lộ ra những lớp sáng tối lung linh. Chính kỹ thuật mài đứt nét, lấy ma-ché, tạo texture bề mặt… đã đem lại cho tranh sơn mài một vẻ huyền ảo và sang trọng đặc biệt. Dù bảng màu truyền thống tưởng chừng hạn chế – đỏ son, son thắm, then, vỏ trứng, vàng, bạc – nhưng chính sự tiết chế ấy lại làm nên phong vị riêng: quý phái, hoài cổ, e ấp, thấm đẫm tinh thần Á Đông.
Loan Phương: “Với tôi, sơn mài không chỉ là chất liệu, mà là ký ức, là lớp trầm tích của thời gian. Mỗi đường mài bỏ hình, mài lấy hình, mỗi lớp son, mỗi mảng vàng bạc đều như vết khắc vào tâm hồn, vừa đau đớn vừa lấp lánh. Tôi vẽ để nhớ Cha, để níu giữ những khoảnh khắc đã mất, và cũng để tự nhắc mình rằng cái đẹp chỉ thật sự sống khi ta can đảm bước qua nỗi buồn. Tôi không tìm kiếm sự hoàn hảo trong tranh, mà tìm một nhịp thở. Ở đó có sự mong manh của cánh hoa, sự hồn nhiên của con thú nhỏ, và cả sự dằng xé của nội tâm người phụ nữ. Vẽ tranh với tôi giống như mở ra một ô cửa, nơi tôi có thể hít thở sự tự do và trao nó lại cho người xem”…
Triển lãm solo đầu tiên này không chỉ là lời tiễn biệt riêng tư với người Cha thân yêu, mà còn là cột mốc để Loan Phương bắt đầu định hình một con đường sáng tạo cho riêng mình. Người đi sau luôn khó hơn người đi trước, nhất là trong sơn mài – chất liệu truyền thống với bảng màu và kỹ thuật hạn chế hơn nhiều (nhưng rất khắt khe, tỉ mỉ hơn) so với sơn dầu hay acrylic. Nhưng chính trong giới hạn đó, nếu nghệ sĩ biết dấn bước, biết lắng nghe con tim mình, sẽ mở ra cánh cửa nghệ thuật thênh thang, và nó sẽ dành tặng phần thưởng xứng đáng…
Một điều thú vị là vài năm trở lại đây, Sài Gòn chứng kiến sự xuất hiện liên tiếp của các triển lãm do nữ họa sĩ thực hiện, tạo nên một “dòng chảy” năng động trong mỹ thuật đương đại. Từ triển lãm nhóm “Phụ nữ vẽ phụ nữ” tại Hội Mỹ thuật TP.HCM, đến loạt tranh sơn mài khổ lớn của Mai Uyên tại Bảo tàng Mỹ thuật – tất cả đều xoay quanh thân phận, hình ảnh và tiếng nói của người nữ. Nay, với “Đường Lên Mây”, Nguyễn Thị Loan Phương góp thêm một giọng điệu mới: mềm mại, huyền ảo mà cũng không kém phần kiêu hãnh.
Sự nối tiếp này không đơn thuần là một phong trào “nở rộ”, mà phản ánh sự trưởng thành của nghệ thuật nữ giới tại Việt Nam. Họa sĩ nữ không chỉ khẳng định mình bằng hình ảnh “cái tôi cá nhân” mà còn bằng khả năng biến trải nghiệm riêng tư thành ngôn ngữ chung, chạm đến những vấn đề nhân sinh rộng lớn. Đây chính là tín hiệu đáng mừng: mỹ thuật đương đại nước nhà đang mở rộng biên độ, dung chứa nhiều tiếng nói, nhiều cách nhìn, trong đó phụ nữ không còn là đối tượng để vẽ, mà trở thành chủ thể sáng tạo đầy tự tin.
Hoạ sĩ Phan Trọng Văn
Saigon ngày 10/9/2025
*Vài nét về họa sĩ Nguyễn Thị Loan Phương: Tốt nghiệp Thạc sĩ Mỹ thuật tạo hình – Đại học Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, Hội viên hội Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, Hội viên hội Mỹ thuật Trung ương Việt Nam, đang giảng dạy tại Trường Đại học Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh.
Đã tham gia vài cuộc triển lãm chung và đoạt được một số giải thưởng tại các cuộc triển lãm ở TP.HCM, Khu vực VI – Thành phố Hồ Chí Minh và toàn quốc.
Một vài tác phẩm của nữ họa sĩ Nguyễn Thị Loan Phương tại triển lãm “Đường lên mây”:
