Ngày 27/9/2025 vừa qua, tù nhân lương tâm Trịnh Bá Phương lãnh thêm một bản án thứ hai—11 năm tù giam—vì tội “tuyên truyền chống nhà nước” theo Điều 117 của Bộ luật Hình sự.
Ba người trong gia đình họ đang bị cầm tù chỉ vì tranh đấu về vấn đề đất đai: bà Cấn Thị Thêu bị 8 năm tù, 3 năm quản chế; anh Trịnh Bá Phương 10 năm tù, 5 năm quản chế; em trai Trịnh Bá Tư 8 năm tù, 3 năm quản chế.
Khi nhà hoạt động Trịnh Bá Phương bị bắt giữ năm 2020, đứa con thứ hai chỉ mới 4 ngày tuổi. 21 năm, dài hơn cả khoảng thời gian xa cách giữa Odysseus và vợ con trong trường ca Odyssey.
Cuộc sống người thân đảo lộn khi ba người bị bắt giữ
Năm 2014, bà Cấn Thị Thêu và chồng, ông Trịnh Bá Khiêm, bị 15 tháng tù giam với tội “Chống người thi hành công vụ” vì phản đối cưỡng chế đất ở Dương Nội, Hà Nội.
Năm 2016, bà lại bị giam 20 tháng vì tội “Gây rối trật tự công cộng”.
Năm 2020, vì lên tiếng về vụ án Đồng Tâm, bà Cấn Thị Thêu cùng hai con trai lại bị bắt giữ và cầm tù với tội “làm, tàng trữ, tuyên truyền thông tin nhằm chống Nhà nước CHXHCN Việt Nam”, theo Điều 117 của Bộ luật Hình sự. Đảo lộn cuộc sống cả gia đình. Chỉ còn người già, phụ nữ, trẻ con.
Trước đây, tôi đã có video và bài viết về gia đình họ: khi một chế độ độc tài tước đoạt tự do và trừng phạt ai đó chỉ vì lên tiếng vì lương tâm và công lý, người khổ không chỉ chính họ mà còn gia đình, còn vợ chồng, còn con cái, còn những người ở lại. Người vợ trẻ phải vật lộn mưu sinh, hai đứa nhỏ lớn lên không có bố.
Tôi không thể không nghĩ tới họ, và bao gia đình tù nhân lương tâm khác, khi thấy diễu hành rầm rộ kỷ niệm ngày 30/4, khi thấy cờ quạt mừng ngày 2/9.
Án tù thứ hai cho anh Trịnh Bá Phương
Chưa hết án tù 10 năm, anh Trịnh Bá Phương lại bị chồng thêm tội và 11 năm tù.
Vợ anh, chị Đỗ Thị Thu, viết trên Facebook ngày 27/9:
“Biểu ngữ họ thu giữ là “Đả Đảo Đảng Cộng Sản Việt Nam Vi Phạm Nhân Quyền, Đả Đảo Toà Án Cộng Sản Kết Án Oan Tôi.” Được đưa đi giám định bởi 2 cơ quan là phòng kĩ thuật hình sự Công An tỉnh Quảng Nam (cũ) và Phân viện khoa học hình sự tại thành phố Đà Nẵng, hai cơ quan này đều từ chối giám định vì tài liệu so sánh không đảm bảo điều kiện để giám định, và không có bất kì người nào tại trại giam An Điềm chứng kiến (nhìn thấy hoặc biết hoặc có thông tin) về việc chồng tôi là người tạo ra dòng chữ biểu ngữ trên tờ giấy A3.
Chồng tôi nói không phải là người tạo ra dòng chữ trong biểu ngữ nói trên.”
Ngày 29/9, chị viết thêm:
“Chồng tôi bị họ kết án oan bằng một tờ giấy có ghi là “Đả Đảo CS Vi Phạm Nhân Quyền, Đảo Đảo CS Kết Án Oan Tôi”. Và mặt sau tờ giấy dán vào bìa tờ giấy Kinh Tế Sài Gòn và ngày phát hành của tờ báo này là ngày 13/8/2020. Lúc đó chồng tôi còn chưa vào trại giam An Điềm, chồng tôi vào trại giam An Điềm vào tháng 9/2022. Mà gia đình tôi không có gửi báo này cho chồng tôi thì làm sao chồng tôi lại có báo này trong tù mà trong tù thì đâu có bán báo Kinh tế Sài Gòn.”
Kèm bài viết là ảnh chụp màn hình comment của TNLT Nguyễn Bắc Truyển, nói mình từng viết các câu biểu ngữ trên giấy A3 và A4, trong đó có câu:
“Đó có thể là của tôi viết và trại giam tịch thu nay đem ra ghép tội cho Phương.”
Ông Nguyễn Bắc Truyển, nhà hoạt động tự do tôn giáo và nhân quyền, từng bị cầm tù ở trại giam An Điềm và hiện nay đang tỵ nạn tại Đức.
Chị Đỗ Thị Thu cũng cho biết, phiên tòa chỉ kéo dài 2 tiếng đồng hồ và gia đình không được tham dự.
Bản báo cáo của Global Witness
Ngày 17/9/2025 vừa qua, tổ chức Global Witness (về môi trường và nhân quyền) đưa ra một bản báo cáo về tình trạng khép tội những người đấu tranh về đất đai và môi trường ở châu Á, đặc biệt nhắm vào 4 quốc gia là Philippines, Indonesia, Ấn Độ, và Việt Nam.
Đặc biệt, họ nhắc tới Điều 117 và 331 của Bộ luật Hình sự, hai điều luật rất mơ hồ về “tuyên truyền chống nhà nước” và “lợi dụng quyền tự do dân chủ” thường xuyên được chính quyền Việt Nam sử dụng để bóp nghẹt tự do ngôn luận, và giam cầm những nhà hoạt động về đất đai hoặc môi trường.
Global Witness cũng nói Việt Nam thường xuyên vi phạm thủ tục tố tụng (due process), và các quyền dân sự và chính trị khác trong Công ước ICCPR.
Phiên tòa cho nhà hoạt động Trịnh Bá Phương diễn ra chỉ 10 ngày sau bản tin của Global Witness.
Thấy được gì về đường hướng của chế độ CSVN dưới thời Tô Lâm?
Trong nhiều tháng qua, tôi đã nghe một số người Việt hy vọng Việt Nam sẽ tiến bộ và thay đổi dưới thời Tổng Bí thư Tô Lâm.
Chỉ mới ngày 1/8/2025, BBC News Tiếng Việt có bài viết mang tựa đề “Tổng Bí thư Tô Lâm: từ Đại tướng Công an đến ‘nhà cải cách’”, trong đó có đoạn:
“Chừng một năm qua, ông xuất hiện là một nhà cải cách mạnh mẽ, nổi bật với cuộc “sắp xếp lại giang sơn” và phát triển kinh tế để đưa đất nước bước vào giai đoạn mà ông gọi là “kỷ nguyên vươn mình”.
[…] Một số nhà bình luận đã tỏ ra bất ngờ khi một đại tướng công an với bàn tay sắt giờ đây lại quyết liệt thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế tư nhân, cải cách thể chế và đối ngoại linh hoạt.”
Ông Tô Lâm cải cách thế nào, chỉ cần nhìn bản án thứ hai cho Trịnh Bá Phương.
Hải Di Nguyễn
Mạch Sống Media
*Hình trong bài trên FB Thu Do