Bất chấp bối cảnh quốc tế và trong nước bất định và đối diện những thách thức lớn, chính phủ vẫn đặt mục tiêu tăng trưởng hai con số* bằng mọi cách. Trái với đánh giá của các các tổ chức uy tín như Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng thế giới (WB) và Ngân hàng Á Châu (ADB) về tăng trưởng GDP, giới quan sát và chuyên môn “ngạc nhiên” về “thành tích” mà Việt Nam công bố!
Bài viết phân tích cách Việt Nam dựa vào GDP như nguồn chính danh chính trị, trong bối cảnh tăng trưởng trở thành một thứ ‘tôn giáo thế tục’. Tác giả lập luận rằng việc theo đuổi những con số đôi khi ‘ảo’ đã che khuất những dấu hiệu cảnh báo về bất bình đẳng, tham nhũng và hiệu quả thể chế.
1. Cơn mê GDP và chiếc gương méo của sự phát triển
Mỗi quý, các con số GDP lại được công bố với niềm hân hoan. Truyền hình, báo chí, và cả những màn trình chiếu trong các hội nghị đều nhấn mạnh một điều: Việt Nam đang phồn vinh. Nhưng phía sau bức tranh ấy, câu hỏi dường như chưa bao giờ được đặt ra đủ nghiêm túc: Phồn vinh – nhưng cho ai?
Tăng trưởng đã trở thành một nghi thức, một thứ “chính danh kinh tế” thay thế cho tính chính danh chính trị. Cứ mỗi khi GDP vượt chỉ tiêu, hệ thống dường như thở phào: mọi thứ vẫn ổn. Trong khi đó, năng suất lao động trì trệ, nợ công gia tăng, và bất bình đẳng vùng miền tiếp tục mở rộng. Các chỉ số “ảo” trở thành tấm áo khoác cho một cơ thể đang mệt mỏi.
2. Khi phát triển trở thành tôn giáo thế tục
Ở Việt Nam, phát triển không chỉ là mục tiêu – nó là niềm tin. Từ trường học đến nghị trường, khát vọng “vươn mình” đã được nâng lên tầm đạo lý. Nhưng giống như mọi tín ngưỡng, nó dễ dẫn đến sự mù quáng: khi tăng trưởng trở thành cứu cánh tự thân, mọi phương tiện đều được hợp thức hóa. Đất đai bị thu hồi, tài nguyên bị tận dụng đến kiệt cùng, và những ai đặt câu hỏi về “chất lượng tăng trưởng” bị xem là cản trở tiến bộ.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa – một khái niệm vốn đã mơ hồ – giờ đây được diễn giải theo hướng “miễn sao GDP tăng thì hợp lý”. Nhưng chính logic ấy khiến nền chính trị trở nên mong manh: khi nguồn chính danh dựa vào con số, thì chỉ cần con số đó sụt giảm, lòng tin cũng lung lay.
3. Thách thức của thời hậu tăng trưởng
Không ai phủ nhận Việt Nam đã vươn lên mạnh mẽ sau ba thập kỷ. Nhưng câu hỏi lớn của thập niên tới không còn là “làm sao tăng trưởng nhanh hơn”, mà là “tăng trưởng có ý nghĩa gì”. Khi thế giới bước vào kỷ nguyên hậu công nghiệp, GDP đã bộc lộ giới hạn: nó đo lường hoạt động, chứ không đo được hạnh phúc, niềm tin hay tính bền vững.
Nếu Việt Nam tiếp tục dựa vào tăng trưởng như chiếc phao chính trị, rủi ro là không nhỏ. Khi phồn vinh bị cảm nhận như một huyền thoại, thì một cú sốc kinh tế – hay đơn giản là một sự mất niềm tin – có thể làm lung lay nền tảng chính trị. Chính danh thật sự không đến từ con số, mà từ việc xã hội cảm thấy được tôn trọng và có tương lai chung.
Tóm lại, câu hỏi “phồn vinh, nhưng cho ai?” cần được đặt lại, không phải như một lời than, mà như một thước đo đạo đức của thời đại. GDP có thể tăng, nhưng nếu lòng tin giảm, xã hội không thể gọi là phát triển.
Ngô Tràng An
Xem:
*Tăng trưởng GDP năm 2025 ước đạt 8%, mục tiêu “đột phá” 10% năm 2026, Báo Nhân Dân