Khi Giải Nobel Hòa Bình được công bố hàng năm, nhân loại dường như đang cử hành lễ tưởng niệm cho chính giấc mơ của mình. Những tấm huy chương sáng lòa, những buổi lễ trịnh trọng, những lời tán tụng dẫu chân thành, cũng không khỏa lấp được thực tại: chiến tranh vẫn tiếp diễn, hận thù vẫn sinh sôi và con người vẫn lạc nhau trong tiếng ồn của tham vọng.
Thế nhưng, dẫu chỉ là một ngọn nến giữa đêm dài, giải thưởng hòa bình vẫn nhắc ta rằng trái tim nhân loại chưa hoàn toàn tắt lửa. Bởi còn có những con người, giữa trùng điệp bất công, vẫn kiên định chọn lẽ phải và tình thương — như María Corina Machado, người phụ nữ không chờ vinh quang mà chỉ mong quê hương thôi đổ máu.
Hòa bình không phải là tấm huy chương, mà là một hành động sống trong từng hơi thở — là cách ta nói lời yêu thương, nhìn nhau bằng ánh mắt hiểu biết, chọn im lặng thay vì phán xét, chọn dang tay thay vì nắm đấm. Mỗi cử chỉ nhỏ của lòng nhân chính là viên gạch lót đường cho hòa bình.
Và đó, chính là ý nghĩ của bà — hành động vì hòa bình, không vì giải thưởng.
Trong suốt hành trình dấn thân của mình, María Corina Machado không nói về hòa bình như một biểu tượng, mà sống với hòa bình như một hạnh nguyện. Giữa bạo lực, áp bức và sự im lặng của sợ hãi, bà chọn con đường khó nhất: chuyển hóa bằng đối thoại, thay đổi bằng dấn thân ôn hòa. Ở đó, không có tiếng súng, chỉ có lời kêu gọi kiên định về công lý và phẩm giá con người. Chính tinh thần ấy, dù xuất phát từ đấu trường chính trị, lại chạm đến cốt lõi tư tưởng Phật giáo: ahimsa – bất hại, không lấy bạo lực làm phương tiện để mưu cầu lẽ phải. Từ những lời dạy cổ xưa trong Kinh Pháp Cú, “Lấy oán trả oán, oán thù chồng chất. Lấy đức báo oán, oán thù tiêu tan”, cho đến lý tưởng nhân bản của thời hiện đại, đều gặp nhau trong hành động của bà: đấu tranh mà không thù hận, cương quyết mà không cuồng tín, bền bỉ mà vẫn giữ lòng từ.
Nếu trong Phật pháp, hòa bình là một quá trình tu tập từng hơi thở để hóa giải khổ đau, thì nơi María Corina Machado, hòa bình là hành động tỉnh thức giữa dòng đời: một lời nói ngay thẳng thay vì mưu mẹo, một cái bắt tay thay vì nắm đấm, một niềm tin vào sức mạnh của con người hơn là quyền lực của súng đạn. Bà không tìm kiếm giải thưởng, mà khơi dậy ý nghĩa sâu xa của giải thưởng ấy – như cách Phật dạy người thực hành đạo không mong cầu phước báu, mà vì lòng bi mẫn với đời. Ở nơi giao thoa giữa đạo lý và chính trị, giữa chân lý và hành động, bà hiện thân cho điều mà kinh điển xưa gọi là Bồ-tát hạnh: hành động giữa thế gian mà không bị thế gian chi phối. Và chính trong từng bước đi ấy, hòa bình trở lại với nghĩa nguyên thủy của nó — không phải là lễ vinh danh, mà là hơi thở của lòng người tỉnh thức.
Bài học sâu sắc nhất mà nhân loại có thể rút ra, khi soi chiếu hành động của María Corina Machado qua ánh sáng Phật giáo, chính là nhận ra rằng hòa bình không thể được ban phát, mà chỉ có thể được kiến tạo từ bên trong từng con người. Phật dạy rằng mọi xung đột, dù là giữa hai quốc gia hay trong lòng một cá nhân, đều bắt nguồn từ vô minh — từ sự không thấy rõ chân tướng của đời sống, không hiểu được tính duyên sinh, vô ngã và nỗi khổ của kẻ khác. Khi tâm người còn tham vọng, còn sợ hãi, còn sân hận, thì dù có ký bao nhiêu hiệp ước hòa bình, chiến tranh vẫn ẩn mình trong mỗi ánh mắt.
Từ đó, con đường duy nhất để nhân loại thoát khỏi vòng xoáy thù hận chính là tu tập tâm từ bi và trí tuệ, nghĩa là nhìn nhau bằng cái nhìn của tương quan và đồng sinh mệnh. Một nền chính trị biết lắng nghe và tự chế như lời Phật dạy “Thắng ngàn quân không bằng tự thắng mình” — đó mới là nền tảng của hòa bình bền vững. Bà Machado, dù đứng giữa chính trường đầy tranh chấp, đã chọn con đường ấy: đấu tranh mà không gieo hận, phản kháng mà không đòi trả thù. Ấy chính là Bồ-tát đạo giữa đời thường — dấn thân vào đau khổ để hóa giải khổ đau.
Nhân loại hôm nay cần nhìn lại mình qua gương ấy. Không thể có hòa bình nếu ta vẫn sống trong cạnh tranh tuyệt đối, trong chủ nghĩa tiêu thụ vô tận, trong ý thức phân biệt “ta và người khác”. Bởi mỗi quốc gia, mỗi dân tộc, mỗi con người đều nương nhau mà tồn tại — như bốn biển cùng dâng triều lên một mặt trăng. Khi nhân loại hiểu được điều ấy, khi lòng từ thay chỗ cho kiêu hãnh, khi trí tuệ thay chỗ cho định kiến, thì mọi ranh giới quốc gia, tôn giáo, màu da đều tan biến trong hơi thở chung của sự sống. Và như lời Phật dạy trong Kinh Tương Ưng: “Không có con đường nào đưa đến hòa bình, chính hòa bình là con đường.”
Nguyên Việt
10.10.2025