Phần 1
Tanikawa Shuntarō (1931-2024) là một nhà thơ và dịch giả người Nhật. Ông được coi là một trong những nhà thơ được đọc rộng rãi và đánh giá cao nhất, cả ở Nhật Bản và nước ngoài, là một “ngọn núi lửa sống trong thi ca”, một “người tiên phong” và ”táo bạo nhất” của thi ca đương đại Nhật Bản. Ông đã đọc thơ của mình tại Âu châu, Nga và Hoa Kỳ. 60 tập thơ của ông đã mang về cho ông nhiều giải thưởng văn học Nhật Bản và Giải thưởng Sách Hoa Kỳ.
Những bài thơ dưới đây đươc dịch từ bản tiếng Anh của Takako U. Lento trong tuyển tập “The Art of Being Alone – Poems 1952–2009”.
– Bạt Xứ
***
Bóng Ma Một Thi Sĩ
Bóng ma của một thi sĩ vẫn còn lảng vảng
bên kia kính cửa sổ của một ngôi nhà hoang
nơi nước mưa đang chảy xuống tràn tràn
không hài lòng với vị thế của mình trong một góc lịch sử văn học
không hài lòng ngay cả sau khi đưa một người phụ nữ đến cái chết
không cho phép mình được an phận ở thế giới bên kia
Hắn không còn có thể lên tiếng
nhưng vẫn còn đó, đã biến thành những tác phẩm đồ sộ
Ở sâu trong tận cùng những kệ sách dưới tầng hầm các thư viện mới cũ
hắn vẫn còn tranh giành danh tiếng với những người bạn hiền của mình
không thể trả lời những câu hỏi mà thi ca đã đặt ra cho hắn
Hắn tin rằng mình đã thấu hiểu được trái tim của bầu trời xanh
Hắn tin rằng mình đã biết được lý do cho tiếng hót của những loài chim nhỏ
Hắn tin rằng mình đã sống giữa nhân gian như đám xoong nồi của họ
và rằng hắn đã hiểu thâm sâu sự im lặng ẩn dấu bên trong những tiếng thét và những lời thì thầm
mà không mất một giọt máu hay mồ hôi nào
Bên bóng ma thi sĩ là bóng ma của một con tê giác
đăm đăm nghi ngại nhìn láng giềng của mình
Con tê giác không biết nhà thơ cũng là một động vật có vú
Xin mọi người hãy hát cho họ một lời ru,
hãy đối xử với họ như nhau — thi sĩ và người bạn đã khuất
***
Tự Giới Thiệu
Tôi là một lão già, hói và lùn
Hơn nửa thế kỷ
tôi đã dành cuộc đời vật lộn với những ngôn từ:
danh từ, động từ, hậu tố, chấm hỏi và các thứ tương tự
Hiện tại tôi khá thích sự im lặng hơn
Tôi không ghét các công cụ cơ khí
Dù tôi cũng thích cây cối, kể cả lùm bụi
Tôi không giỏi nhớ tên chúng
Tôi hơi ơ thờ với những tháng ngày trong quá khứ
Tôi có ác cảm với cái gọi là quyền lực
Tôi bị lác mắt, loạn thị và lão thị
Nhà tôi không có bàn thờ Phật hay miễu Thần đạo,
nhưng tôi có một hộp thư khổng lồ nối trực tiếp đến phòng tôi
Ngủ là một loại niềm vui với tôi
Nếu tôi mơ, tôi không nhớ khi tôi thức dậy
Tất cả những điều trên đều là sự thật,
nhưng khi tôi viết xuống bằng những ngôn từ như thế này, bằng cách nào đó chúng không còn đúng nữa
Tôi có hai đứa con đã ra đời và bốn đứa cháu, không nuôi chó mèo
Vào mùa hè, tôi hầu hết mặc áo thun
Có thể phải trả giá cho những lời tôi viết
***
Từ Biệt
Gan thân yêu, đã đến lúc nói lời từ biệt
Đã đến lúc chia tay với cả thận và lá lách thân yêu
ta sắp chết
nhưng không có ai bên cạnh
nên ta sẽ nói lời từ biệt tất cả
Các ngươi đã làm việc cho ta khá lâu
bây giờ các ngươi sẽ được tự do
các ngươi có thể đi bất cứ nơi nào mình muốn
khi chia tay các ngươi, ta cũng sẽ được tự do
ta sẽ chỉ là linh hồn ta, trần trụi
Tim thân yêu, ta đã gây cho ngươi phiền nhiễu và phập phồng
Não thân yêu, ta đã khiến ngươi nghĩ về những điều vặt vãnh
Mắt, tai, miệng và dương vật thân yêu, các ngươi đã làm việc chăm chỉ vì ta
Tất cả xin đừng nghĩ xấu về ta,
Ta đã là ta nhờ tất cả các ngươi
Nói như vậy rồi, tương lai của ta không có các ngươi thật tươi sáng
Vì ta sẽ cảm thấy thoát khỏi ta
Ta sẽ không ngần ngại đánh mất chính mình
để tan vào cát bụi, để biến mất vào trời
để trở thành một phần của những thứ không lời
***
Mộ Phần Thi Sĩ
Ở nơi nào đó có một chàng trai trẻ
Sống bằng việc làm thơ
Chàng làm một bài thơ chúc mừng khi ai đó kết hôn
Chàng làm một bài thơ để khắc lên bia mộ khi ai đó qua đời
Người ta tặng nhiều thứ để cám ơn chàng
Người tặng một giỏ trứng đầy
Người may cho chàng một chiếc áo
Người chỉ dọn phòng cho chàng vì không có gì khác để tặng
Chàng vui vẻ dù nhận được thứ gì
Chàng cám ơn mọi người như nhau
Cám ơn bà lão tặng chiếc nhẫn vàng
Cám ơn cô bé tặng con búp bê bằng giấy tự làm lấy
Chàng có tên nhưng
Người ta gọi chàng là Thi Sĩ. Họ không gọi tên chàng
Thoạt đầu chàng có vẻ ngượng
Nhưng dần dần chàng cũng quen
Danh tiếng chàng lan rộng và đơn đặt hàng đến từ những đâu xa
Người yêu mèo đặt những bài thơ về mèo
Bọn hám ăn đặt những bài thơ về thức ăn
Người yêu nhau đặt những bài thơ về tình yêu
Chàng không từ chối yêu cầu nào dù khó khăn đến đâu
Chàng sẽ ngồi vào chiếc bàn cũ ọp ẹp
Nhìn chằm chằm vào khoảng không một lúc
Rồi bằng cách nào đó nghĩ ra một bài thơ
Những bài thơ của chàng được mọi người ngưỡng mộ
Những bài thơ khiến bạn khóc thật to
Những bài thơ khiến bạn cười đến đau cả cổ
Những bài thơ khiến bạn suy nghĩ thật lâu và thật sâu
Người ta hỏi chàng nhiều câu hỏi khác nhau
“Sao ông có thể viết hay thế?”
“Tôi nên học gì nếu muốn thành nhà thơ?”
“Ông lấy đâu ra những từ ngữ đẹp đẽ như vậy?”
Nhưng chàng không trả lời.
Chàng không thể, ngay cả khi chàng muốn.
Tất cả những gì chàng có thể nói là, “Tôi cũng không biết.”
Người ta nói chàng là một người dễ thương.
Một ngày nọ, một cô gái trẻ đến gặp chàng.
Nàng đã đọc những bài thơ của chàng và muốn gặp.
Chàng yêu nàng ngay lập tức
Không một chút nỗ lực, chàng viết một bài thơ tặng nàng.
Khi đọc bài thơ, nàng có một xúc cảm không thể diễn đạt được.
Nàng không biết mình buồn hay vui
Nàng cảm thấy như muốn cào rớt những vì sao trên bầu trời đêm
Nàng cảm thấy như muốn quay trở lại thời điểm trước khi được sinh ra.
Đây không phải là cảm xúc của con người, nàng nghĩ.
Nếu đây không phải là thần thánh, thì có thể là quỷ sứ
Chàng hôn nàng như một cơn gió thoảng
Nàng không chắc mình yêu chàng hay thơ chàng.
Từ hôm đó, nàng sống với chàng
Khi nàng làm bữa sáng, chàng viết một bài thơ về bữa sáng
Khi nàng hái dâu dại, chàng viết một bài thơ về dâu dại
Khi nàng cởi quần áo, chàng viết một bài thơ về vẻ đẹp của nàng
Nàng tự hào vì chàng là thi sĩ
Nàng nghĩ rằng làm thơ ấn tượng
Hơn hẳn chế tạo máy móc, cày ruộng,
Bán đồ trang sức hoặc làm vua
Nhưng thi thoảng nàng cảm thấy cô đơn
Khi nàng làm vỡ một chiếc đĩa quý
Chàng không tức giận, mà còn an ủi nàng
Nàng hài lòng nhưng cảm thấy thiếu một điều gì đó
Khi nàng kể chàng nghe về người bà mà nàng bỏ lại
Nước mắt chàng rơi
Nhưng chàng quên mất chuyện đó ngày hôm sau
Nàng nghĩ có gì đó kỳ lạ về điều này
Nhưng nàng vẫn vui
Nàng ước được sống thật lâu bên chàng
Khi nàng nói với chàng như vậy, chàng ôm chặt nàng vào lòng
Mắt chàng nhìn vào khoảng không, không phải nhìn nàng
Chàng luôn viết thơ một mình
Chàng không có bè bạn
Khi không làm thơ
Chàng trông vô cùng buồn chán
Chàng không biết tên hoa, không một loài nào cả
Nhưng chàng đã làm nhiều bài thơ về hoa
Chàng được tặng nhiều hạt giống hoa để cảm ơn
Nàng trồng hoa trong sân
Một buổi tối nàng thấy buồn dù không biết vì sao
Nàng ôm chặt lấy chàng và khóc to
Ngay tại chỗ chàng làm một bài thơ ca ngợi những giọt nước mắt dâng lên
Nàng xé bài thơ vứt đi
Chàng trông buồn bã
Nhìn khuôn mặt chàng, nàng khóc càng to hơn, gào lên
“Hãy nói cho em nghe điều gì đó không phải là thơ—
Bất cứ điều gì cũng được, chỉ cần nói với em!”
Chàng im lặng, nhìn xuống
“Anh không có gì để nói, đúng không?
Anh chỉ là một cái xác rỗng
Mọi thứ chỉ đơn giản là đi xuyên qua anh”
“Anh chỉ sống bây giờ tại nơi này thôi,” chàng nói
“Anh không có ngày hôm qua hay ngày mai
Anh mơ về một nơi không có bất cứ thứ gì
Bởi thế gian này quá phong phú và quá đẹp!”
Nàng đánh chàng bằng nắm đấm
Rất nhiều lần hết sức mình
Rồi cơ thể chàng trở nên trong suốt—
Trái tim, bộ não, ruột rà, tất cả trở nên vô hình như không khí
Qua chàng, một thị trấn hiện ra trước mắt nàng
Nàng thấy những đứa trẻ chơi trốn tìm
Nàng thấy những người yêu trong vòng tay ôm chặt của nhau
Nàng thấy Mẹ đang khuấy một nồi thức ăn
Một viên chức say rượu xuất hiện trong tầm mắt nàng
Nàng thấy một người thợ mộc đang cưa một khúc gỗ
Nàng thấy một ông già đang nghẹn thở vì ho
Thấy một tấm bia mộ dường như sắp đổ
Nàng tỉnh lại và thấy mình đứng cô đơn
Bên cạnh tấm bia mộ
Bầu trời xanh bao la như nàng vẫn luôn thấy
Không một chữ nào được khắc trên bia mộ
***
Văn Bia Cho “Mộ Phần Thi Sĩ”
Khi sinh ra
tôi không có tên
như một phân tử nước
Nhưng ngay lập tức tôi được đút cho nguyên âm miệng kề miệng
phụ âm làm nhột lỗ tai tôi
tôi được kêu gọi
và lôi kéo khỏi vũ trụ
Làm dao động khí quyển
khắc trên những tấm bảng đất sét
đục lên tre
ghi trên cát
những con chữ là vỏ hành tây
Nếu tôi tiếp tục lột
tôi sẽ không tìm thấy vũ trụ
Tôi ắt đã rất muốn đánh mất những con chữ
để là một cái cây hát ca trong gió
Tôi ắt đã rất muốn là đám mây từ một trăm nghìn năm trước
Tôi ắt đã rất muốn là bài ca của một con cá voi
Bây giờ tôi trở lại không tên
với bụi bẩn trên mắt, tai và miệng
với những vì sao dẫn dắt tôi đi
Tanikawa Shuntarō
Bạt Xứ chuyển ngữ