Buổi nói chuyện Năm trăm năm Nguyễn Hoàng 1525-2025 sẽ đính chính một sự kiện quan trọng mà các nhà soạn sử của triều Nguyễn đặt điều vu khống có mục đích một nhân vật lớn là TRỊNH KIỂM, rể của Nguyễn Kim, anh rể của Nguyễn Uông và Nguyễn Hoàng.
Đại Nam thực lục và Liệt truyện đều viết là sau khi Nguyễn Kim mất (1545), Trịnh Kiểm đã giết em vợ là Nguyễn Uông và định giết luôn Nguyễn Hoàng khiến Nguyễn Hoàng phải lánh nạn vào Thuận Hoá (1558).
Tất cả sách vở hiện nay đều viết theo Đại Nam thực lục và Liệt truyện.
Tôi đã nghi ngờ sự kiện này.
Lý do là sử nhà Nguyễn không cho biết Trịnh Kiểm đã giết Nguyễn Uông vào ngày tháng nào, lấy cớ gì. Tiểu sử Nguyễn Uông cũng không rõ ràng: mẹ, vợ, con trưởng…tên gì, sống chết thế nào đều không rõ.
Ông Nguyễn Kim có 3 bà vợ. Bà sinh ra Ngọc Bảo (vợ Trịnh Kiểm), Bà sinh ra Nguyễn Hoàng …đều rõ họ tên. Bà thứ ba sinh ra Nguyễn Uông…tên gì, sống chết thế nào không rõ! Chỉ biết là có một người con của Nguyễn Uông được Nguyễn Hoàng đưa vào Thuận Hoá năm 1558 là Nguyễn Uyên.
Nguyễn Kim mất vào tháng 5, Nguyễn Uông mất vào tháng Giêng. Vậy Uông không mất vào năm 1545 mà phải vào những năm sau đó.
Đọc lịch sử Trịnh Kiểm sẽ thấy việc gán cho Trịnh Kiểm giết em vợ sau khi nhạc phụ mất là điều không hợp lý, khó tin!
Trịnh Kiểm mồ côi cha từ lúc 6 tuổi, phải trộm gà của những người trong làng để nuôi mẹ. Tuổi nhỏ phải đi chăn trâu thuê…nhưng sớm bộc lộ tài năng. Như Đinh bộ Lĩnh, ông tụ tập trẻ chăn trâu dùng cờ lau tập trận. Có một lần, ông giết trâu để khao quân thì bị chủ trâu phát hiện. Đám trẻ bỏ chạy hết riêng ông bình tĩnh ngồi lại. Ông bị bắt nhưng thưa lại rằng con trâu bị giết là một con trâu bị nạn, què…nhưng rồi mẹ con ông cũng bị đuổi ra khỏi làng…Lúc đó, ông 16 tuổi. Ông đến Ninh bang hầu họ Mạc, làm thuê, trông coi ngựa. Ông được một người Chăm là Vũ thì Ăn dạy cho biết cách nuôi ngựa và coi tướng ngựa. Ông đã ăn cắp một con ngựa tốt và bỏ đi. Ninh bang hầu cho truy tìm ông nhưng không bắt được liền sai người lùng bắt mẹ ông.
Cuối cùng mẹ ông bị Ninh bang hầu bắt, bỏ vào lồng tre dìm chết. Ông và Vũ thì Ăn tìm được xác mẹ khi nổi lên và đem chôn ở chỗ khác. Năm đó ông 18 tuổi, mồ côi cả cha lẫn mẹ.
Lang bạt kỳ hồ, ông tìm sang Lào, xin đầu quân cho Nguyễn Kim lúc đã 30 tuồi.
Đó là vào năm 1533, Nguyễn Kim đã tìm được con của vua Chiêu tông là Lê Ninh và tôn lên làm vua, tức là Lê Trang tông.
Nguyễn Kim lúc đó đã 65 tuổi rất vui mừng được một tài năng đang độ chín là Trịnh Kiểm tìm đến góp sức trong khi các con trai ông còn nhỏ. Nguyễn Uông mới ở tuổi thiếu niên (#13), Nguyễn Hoàng mới 8 tuổi. Con gái lớn là Ngọc Bảo đến tuổi cập kê (17 tuổi). Tuổi đã lớn mà con đường Phục Hưng Lê triều chỉ mới bắt đầu. Chẳng những thu dụng Trịnh Kiểm ông còn gả con gái Ngọc Bảo cho Trịnh Kiểm dù Trịnh Kiểm lúc đó đã có vợ nhưng chưa có con. Trịnh Cối chào đời hai năm sau đó.
_04.png){kind=link}
Còn Trịnh Kiểm quá vui mừng. Ông đã có một lý tưởng để phụng sự (Phù Lê) và thi thố tài năng. Ông đã có một gia đình ấm cúng với một người vợ trẻ. Nguyễn Kim đối với ông là một đại ân nhân chứ không chỉ là cấp chỉ huy, là bố vợ!
Sau 12 năm cùng chiến đấu trong quân đội Phù Lê, chẳng may Nguyễn Kim bị Dương chấp nhất hạ độc và qua đời (1545). Ở tuổi 42, ông phải tiếp tục công việc của Nguyễn Kim mà ngày thành công còn rất xa. Khăn tang của đại ân nhân còn mới, ông không thể ra tay giết em vợ mới 25 tuổi là Nguyễn Uông chẳng là người có khả năng đe dọa vị trí cầm đầu quân cần vương của ông. Còn Nguyễn Hoàng mới 20 tuổi, giỏi lắm là mới vài năm cùng ông chiến đấu, làm sao có thể đe dọa vị thế cầm đầu của ông?
Gán cho ông tội giết Nguyễn Uông và còn mưu giết Nguyễn Hoàng vì tranh quyền là điều chẳng hợp lý chút nào!
Bản thân Trịnh Kiểm nếu là người vô ơn, bạc nghĩa, tàn nhẫn và…bất trí như thế thì còn ai theo? Những hào kiệt từng theo Nguyễn Kim những ngày đầu, bà con họ hàng Tống Sơn…còn ai theo Trịnh Kiểm và ngay Ngọc Bảo làm sao còn chịu sống chung với một người chồng bất nghĩa như thế để rồi sau đó sinh ra Trịnh Tùng (1550)?
Thực tế sẽ chứng minh các sử thần Liệt truyện và Đại Nam thực lục đã vu cáo và bôi nhọ Trịnh Kiểm chỉ vì muốn cho hậu thế hiểu là chiến tranh Trịnh Nguyễn kéo dài trong 45 năm về sau (1627-1672) là bắt nguồn từ Trịnh Kiểm! Nhưng họ đã không thể bịa ra Trịnh Kiểm đã lấy cớ gì để giết Nguyễn Uông và giết vào thời gian nào. Họ xóa cả những gì liên quan đến Nguyễn Uông để người đời sau không thể dò theo đó để tìm ra sự thật. Mẹ Uông là ai? Vợ Uông là ai? Người con đầu mà có tư liệu ghi là Nguyễn thần Không đã sống chết như thế nào? Hoàn toàn biệt tăm. Chúng ta chỉ còn biết một người con của Nguyễn Uông là Nguyễn Uyên đã được Nguyễn Hoàng đưa vào Thuận Hoá năm 1558 mà Uyên đã đứng đầu hệ I, nhà thờ và mộ còn ở Long Thọ, Huế.
Một chi tiết khác giúp ta biết là Nguyễn Uông không chết trong năm 1545 mà phải là những năm sau đó.
Nguyễn phúc tộc thế phả ghi ngày mất của Uông là 11 tháng Giêng trong khi ngày mất của Nguyễn Kim là 20 tháng Năm! May thay, Lê Quý Đôn trong Phủ biên tạp lục hé lộ đôi chút:
“Bọn Lãng quận công [Uông] ngờ vua có mưu gì, toan làm loạn. Thế tổ [Trịnh Kiểm]…rước vua đến bản dinh xin hết sức giúp dở. Lại hiểu dụ bọn Lãng quận công bỏ hết hiềm khích.” (trang 49)
Sau đó Lê quý Đôn không viết thêm gì về Uông.
Uông là con trưởng của Nguyễn Kim, ở tuổi 25, có thể nghĩ mình phải là người thừa kế sự nghiệp chứ không phải là người anh rể. Giá như Nguyễn Kim không bị đầu độc dẫn đến cái chết bất ngờ thì Nguyễn Uông sẽ là người nối tiếp Nguyễn Kim chừng 5 năm sau khi ở tuổi 30, tuổi mà Trịnh Kiểm về với Nguyễn Kim!
Trịnh Kiểm cũng không đe dọa gì Nguyễn Hoàng mới 20 tuổi. Mười ba năm sau,khi chọn Nguyễn Hoàng vào trấn thủ Thuận Hoá, Trịnh Kiểm đã tâu cùng vua Lê:
“Xứ Thuận Hoá là một kho tinh binh trong thiên hạ, buổi đầu quốc triều ta bắt đầu gầy dựng cơ nghiệp cũng đã dùng xứ ấy để dẹp yên giặc Ngô.
Xứ ấy, địa thế hiểm trở, dân khí cương cường lại có nhiều nguồn lợi trên rừng dưới biển, là vùng trọng yếu không xứ nào hơn.
Gần đây, quan quân kinh lược mấy chục năm trời mới lấy được. Vậy nên hết sức bảo vệ, để làm một bức bình phong vững chắc.
Hạ thần xét thấy con trai thứ của Chiêu Huân Tĩnh công là Nguyễn Hoàng là một người trầm tĩnh, cương nghị lại có mưu lược, đối với quân sĩ có độ lượng khoan dung, giản dị. Vậy xin bổ ông làm trấn thủ, để trị an nơi biên thùy và chống giặc ở miền Bắc kéo vào, và lại cùng Trấn quận công[Bùi tá Hán ] ở xứ Quảng Nam, cùng làm thế cứu viện lẫn nhau. Hết thảy các việc to nhỏ ở địa phương ấy, xin để ông tùy nghi định đoạt, lại xin ủy cho ông thu các sắc thuế, nộp về triều đình đúng kỳ hạn, để thêm vào sự chi tiêu trong nước.
Như vậy, thì một vùng Ô châu khỏi phải để ý lo tới, hạ thần sẽ khỏi phải phân tâm, mà chỉ dốc hết ý chí về việc đông chinh, bắt đầu kinh lý ở xứ Sơn Nam và xứ Sơn Tây rồi thứ đến khôi phục kinh đô cũ, tiểu trừ thoán nghịch. Nghiệp trung hưng sẽ có thể sớm thành công” (Đại Việt thông sử)
Muốn mượn tay quân Mạc hay khí hậu khắc nghiệt để loại bỏ Nguyễn Hoàng, Trịnh Kiểm không phải mất công trình bày một kế hoạch toàn diện như thế.
Đại Nam thực lục cho biết chuyến đi “lưu đày” có cả hàng ngàn người cùng đi và Tống Phước Trị, cựu trấn thủ cùng quan chức đã ở lại Thuận Hoá để giúp tân trấn thủ. Trong mười năm (1558-1568) Nguyễn Hoàng đã thành công trong việc thu phục nhân tâm biến Thuận Hoá thành một miền đất hứa, nhân dân sung túc, của rơi ngoài đường không ai nhặt, ban đêm ngủ không cần đóng cửa…và sử nhà Nguyễn không giấu được “tình cảm anh em chán hòa yêu quý” khi Nguyễn Hoàng ra Thanh Hoá vào chầu vua Lê và gặp Trịnh Kiểm sau mười năm xa cách và chính trong dịp này Trịnh Kiểm giao luôn cho Nguyễn Hoàng trấn Quảng Nam.
Nguyễn Hoàng trở thành vị Tổng trấn Thuận Quảng, một dãi đất từ năm sông Gianh đến tận Đèo Cả! Xứ Đàng Trong (tương lai) được khai phá và phát triển (1558-1613) là công sức của Nguyễn Hoàng nhưng người bổ dụng tạo điều kiện cho Nguyễn Hoàng không ai khác là Trịnh Kiểm!
Thái tổ của họ Trịnh Đàng Ngoài chính là người giúp hình thành Thái tổ họ Nguyễn của Đàng Trong!
Trịnh Kiểm mất (1570) Trịnh Tùng kế nghiệp và cũng mất hơn 20 năm, người cháu ngoại của Nguyễn Kim mới thu phục được Thăng Long và Nguyễn Hoàng lại đem toàn bộ lực lượng ra giúp Trịnh Tùng. Điều này giúp chúng ta suy đoán là Trịnh Kiểm không giết Nguyễn Uông và không mưu hại Nguyễn Hoàng. Nguyễn Hoàng ở đất bắc giúp Trịnh Tùng chính là tiếp tục sự nghiệp của Nguyễn Kim và Trịnh Kiểm theo đuổi lúc còn sống: Phục Hưng triều Lê.
Nhưng vào năm 1600, khi Trịnh Tùng xưng vương, lập phủ chúa…thì Nguyễn Hoàng không thể ở lại đất Bắc. Chính ông lập kế để các cựu thần nhà Mạc là Bùi văn Khuê, Phan Ngạn, Ngô đình Nga nổi loạn ở cửa biển Đại Ân rồi nhân đó kéo toàn bộ lực lượng về lại Thuân Hoá.
Trịnh Tùng đã viết thư trách cậu và Nguyễn Hoàng cũng nhận lỗi. Nguyễn Hoàng còn gả con cho Trịnh Tráng. Xung đột đã không xảy ra lúc Nguyễn Hoàng và Trịnh Tùng còn sống.
Phải 14 năm sau khi Nguyễn Hoàng mất (1613) Trịnh Nguyễn mới xây ra chiến tranh Bắc Nam giữa Nguyễn phúc Nguyên và Trịnh Tráng. Một điều thú vị là Đàng Trong vẫn giữ niên hiệu vua Lê và quốc hiệu Đại Việt như Đàng Ngoài. Sau chiến tranh (1627-1672) hai phần lãnh thổ vẫn là hai phần của Đại Viêt, một đất nước đã giành được độc lập dưới quyền đô hộ của nhà Mình và tiếp tục phát triển dưới thời Lê Thánh Tông. Lãnh thổ Đại Việt đã vào đến Đèo Cả.
Vụ nghi án Nguyễn Uông có thể nhờ Vua Tự Đức làm sáng tỏ.
Trong tác phẩm NGỰ CHẾ VIỆT SỬ TỔNG VỊNH, Vua Tự Đức đã công phu tìm hiểu tiểu sử của 226 nhân vật và vịnh mỗi nhân vật 4 câu trong đó gồm:
Đế vương (50), Hậu phi (50), Tôn thần (9), Hiền thần (19), Trung nghĩa (35), Văn thần (18),Võ tướng (26), Liệt nữ (5), Tiếm ngụy (4), Gian thần (10)…
TRỊNH KIỂM được vua Tự Đức xếp vào 26 võ tướng cùng với Lý thường Kiệt, Phạm ngũ Lão, Trần nguyên Hãn, Trần Khánh Dư…Tác giả Ngự Chế Việt Sử Tổng Vịnh chỉ đề cập đến gian nan thiếu thời của Trịnh Kiểm và các chiến công khi tham gia vào công cuộc phù Lê, chỉ có một điều đáng trách là đề nghị Trịnh Cối thay mình:
Chẳng nhớ ơn nuôi lúc bé thơ,
Trộm gà cắp ngựa tự bao giờ,
Lâm chung dâng biểu con ngủ nối.
Quyền bính từ đây đã khác xưa.
Cám ơn vua Dực tông đã gián tiếp minh oan cho Trịnh Kiểm!
Thú vị là nhà vua đã xếp Trịnh Tùng vào loại Gian thần cùng với Trần thủ Độ,Trần ích Tắc, Đỗ Thích, Nguyễn hữu Chỉnh…
Cha con anh em còn giết nhau,
Khác như vua tôi kể vào đâu!
Trịnh Kiểm không giết Nguyễn Uông, không tìm cách hại Nguyễn Hoàng, trái lại là người đưa Nguyễn Hoàng vào Thuân Hoá và trước khi mất đã trao cho Nguyễn Hoàng chức Tổng trấn Thuận Quảng, Nguyễn Hoàng tiếp tục thực hiện hoài bão của Nguyễn Kim khi ra Bắc giúp Trịnh Tùng.
Theo giáo sư Tôn thất Dương Kỵ (Viêt sử khảo lược) khi biên giới phía nam đã đẩy vào Thạch bi sơn, Thăng long không còn đóng vai trò trung tâm, tất yếu phải hình thành một trung tâm mới. Thuận Hoá sẽ dóng vai trò đó. Sự phân ly lãnh thổ nếu có kêt quả tiêu cực là nội chiến thì cũng có kết quả tích cực là hình thành xứ Đàng Trong và tiếp tục mở mang về phia Nam Mạc Cửu, Duong ngan Địch, Trần thượng Xuyên tìm đến Huế, để rồi Hà Tiên, Mỹ tho, Biên Hoà, Sài gòn…trở thành đất Việt.
Trần Viết Ngạc