Tháng 10/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm thực hiện một chuyến công du được xem là toàn diện nhất kể từ đầu nhiệm kỳ (3/8/2024): từ Bình Nhưỡng, sang Helsinki, Sofia, và có thể kết thúc tại Luân Đôn, nơi hai nước dự kiến nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện.
Bề ngoài, đây là một lịch trình dày đặc. Nhưng nhìn sâu hơn, đó là một bức chân dung ngoại giao được sắp đặt cẩn trọng — vừa phô diễn năng lực cân bằng, vừa phản chiếu một triết lý sinh tồn chính trị của Việt Nam trong thế kỷ đầy biến động.
Từ “nhiều bạn” đến “nhiều cực”: Bản tính của chiến lược
Đại sứ Anh tại Hà Nội, ông Iain Frew, khi trả lời phỏng vấn VOV (27/10), mô tả Việt Nam là “một trong những đối tác quan trọng nhất của Anh tại khu vực,” với tiềm năng hợp tác sâu rộng trong quốc phòng, tài chính, năng lượng, công nghệ và ứng phó khí hậu.
Những lời ngoại giao ấy không chỉ là xã giao — mà phản ánh một thực tế: nếu thỏa thuận được ký kết tại Luân Đôn, Việt Nam sẽ là quốc gia duy nhất có quan hệ “đối tác chiến lược toàn diện” với cả năm thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (P5).
Một thành tựu bậc thầy về ngoại giao — nhưng đồng thời là bài kiểm tra về giới hạn của chính khái niệm “chiến lược toàn diện.”
Bình Nhưỡng: biểu tượng của kỷ luật và kiểm soát
Chặng dừng chân đầu tiên ở Bắc Hàn không chỉ mang tính nghi lễ. Nó khẳng định thông điệp nội bộ: trong thời điểm niềm tin thể chế bị thử thách, đảng vẫn là trung tâm của trật tự, và ý thức hệ vẫn là sợi dây ràng buộc.
Với bên ngoài, đó cũng là lời nhắn: Việt Nam vẫn giữ khoảng cách đủ an toàn — biết tiến, biết lùi — không ngả theo ai, cũng không thách thức ai. Một kiểu ngoại giao “tự chủ trong giới hạn”.
Helsinki và Sofia: những tấm gương phản chiếu
Helsinki mang đến hình ảnh “trung lập kiểu Bắc Âu”: một nền dân chủ thực dụng, đủ mềm dẻo để đối thoại với cả Đông lẫn Tây. Đó là điều Việt Nam muốn học hỏi — hoặc ít nhất là muốn được so sánh.
Sofia lại là một phép thử khác: biểu tượng của ký ức Xô viết, nhưng cũng là cửa ngõ của Liên minh châu Âu. Việc truyền thông Việt Nam ban đầu im lặng rồi đồng loạt đưa tin khi đoàn tới Bulgaria là một ví dụ hoàn hảo về “ngoại giao biểu tượng” — kiểm soát thông tin để điều khiển nhận thức, khi nào công bố, cho ai xem, và để đạt mục tiêu nào.
Luân Đôn: Đỉnh cao của chiến lược “đa đối tác”
Nếu thỏa thuận nâng cấp quan hệ Việt–Anh trở thành hiện thực, nó sẽ là viên gạch cuối cùng hoàn thiện cấu trúc ngoại giao mà Hà Nội đã kiên trì xây dựng: “đa kết nối” với mọi cực quyền lực.
Tại Anh, Hà Nội kỳ vọng mở rộng hợp tác về quốc phòng, chuyển đổi năng lượng, khoa học công nghệ, tài chính và giáo dục; còn London nhìn thấy ở Việt Nam một đối tác quan trọng để tái định vị mình tại châu Á – Thái Bình Dương sau Brexit.
Nhưng đằng sau tất cả là một thông điệp chính trị lớn hơn: Việt Nam không đứng ngoài bàn cờ quốc tế, mà là một quân cờ biết tự định vị — vừa khiêm tốn, vừa khó đoán.
Mặt trái của sự khéo léo
Tuy nhiên, sự “khéo léo” ấy chứa đựng nhiều nghịch lý:
• Nghịch lý niềm tin: Khi bạn là bạn của tất cả, không ai hoàn toàn tin bạn.
• Nghịch lý đạo lý: Trung lập giúp tránh rủi ro, nhưng khi thế giới cần tiếng nói đạo lý — im lặng lại trở thành lựa chọn đắt giá.
• Nghịch lý thể chế: Để duy trì thế cân bằng, bộ máy phải kiểm soát chặt chẽ thông tin, đồng nghĩa thu hẹp không gian cải cách.
• Nghịch lý tương lai: Càng dựa vào nghệ thuật sinh tồn, càng khó vươn tới vai trò lãnh đạo hay kiến tạo chuẩn mực.
Ngoại giao giữa sinh tồn và tự chủ
Chuyến công du tháng 10/2025 cho thấy khát vọng của Hà Nội: vừa tồn tại, vừa khẳng định vị thế, vừa giữ được sự tự chủ trong một thế giới chia cực. Nhưng ngoại giao cây tre — dù dẻo đến đâu — cũng không thể mãi thay thế cho sức mạnh nội sinh hay lòng tin từ bên trong.
Câu hỏi không còn là Việt Nam có thể “kết bạn với tất cả” hay không, mà là liệu Việt Nam có đủ dũng khí định nghĩa lại chính mình, vượt qua chiến lược sống còn để trở thành một quốc gia có tiếng nói đạo lý, có thể dẫn dắt thay vì chỉ né tránh.
Trong một thế giới đầy bất ổn, tồn tại không còn là mục tiêu cuối cùng. Câu hỏi lớn hơn là: Việt Nam muốn sống sót, hay muốn dẫn đường?
Vũ Đức Khanh
27/10/2025
*****
Nguồn tham khảo:
Đại sứ Iain Frew: Chuyến thăm Vương quốc Anh của TBT Tô Lâm mang tính lịch sử, VOV